Nowotwór wątroby

Pierwotny nowotwór wątroby, którego początek ma miejsce w wątrobie. Poniższy artykuł dotyczy najpowszechniejszego rodzaju nowotworu wątroby, czyli raka wątrobowokomórkowego (w skrócie HCC).

Czym jest nowotwór wątroby?

Choroba nowotworowa rozpoczyna się wtedy, gdy nieprawidłowe komórki zaczynają dzielić się i rosnąć w niekontrolowany sposób. Komórki te mogą ostatecznie rozrosnąć się do otaczających tkanek lub narządów lub rozprzestrzenić się na inne obszary ciała.

Nowotwór wątroby to rak, który rozpoczyna się w wątrobie. Postać taką nazywamy pierwotnym rakiem wątroby. Nowotwory pierwotne biorą swoją nazwę od części ciała, w której zaczynają się rozwijać.

Częściej występującą postacią raka jest taki nowotwór, który rozprzestrzenił się do wątroby z innego miejsca w organizmie – dał przerzuty właśnie do tego organu. Taki stan nazywamy wtórnym rakiem wątroby.

Wtórne nowotwory występują wtedy, gdy komórki nowotworowe odrywają się od pierwotnego miejsca powstania i przemieszczają się do innych części ciała z krwią lub przez układ limfatyczny. Komórki te trafiają do innych narządów ciała, takich jak płuca lub wątroba i zaczynają tam rosnąć. Są to komórki tego samego typu co rak pierwotny.

Rozróżnienie to jest bardzo ważne, ponieważ lekarz ustala leczenie nowotworu zgodnie z pierwotnym typem komórek. Na przykład rak piersi, który dał przerzuty do wątroby, podlega leczeniu typowego dla raka piersi. Dzieje się tak dlatego, ponieważ komórki rakowe w wątrobie pochodzą od komórek raka piersi.

Wątroba

Wątroba jest drugim co do wielkości narządem w organizmie. Znajduje się po prawej stronie ciała, tuż pod prawym płucem i jest chroniona przez dolne żebra.

Jak działa wątroba?

Magazynuje składniki odżywcze

Dwa naczynia krwionośne zaopatrują wątrobę w krew. Są to tętnica wątrobowa i żyła wrotna wątroby. Tuż przed dotarciem do wątroby krew w żyle wrotnej przechodzi przez jelita (układ pokarmowy). Gdy przepływa tamtędy, zbiera znajdujące się w układzie pokarmowym węglowodany, białka, tłuszcze i witaminy. Są to składniki odżywcze, które nasz układ trawienny rozkłada z pożywienia. Następnie, razem z krwią, składniki te transportowane są do wątroby.

Zamienia tłuszcz w energię potrzebną naszemu organizmowi

Wątroba, za pomocą związków chemicznych, przekształca spożywany pokarm w energię – dzieje się tak z pokarmami zawierającymi węglowodany i tłuszcze.

Wytwarza żółć 

Wątroba wytwarza żółć. Jest to substancja ułatwiająca trawienie i wchłanianie pokarmu. Żółć jest przechowywana w małym worku pod wątrobą zwanym pęcherzykiem żółciowym. Żółć przechodzi do jelita przez przewód żółciowy. Jest to rurka łącząca wątrobę z początkową częścią jelita cienkiego (dwunastnicą).

Wytwarza białka

Wątroba wytwarza również białka, w tym albuminy. Albumina jest białkiem występującym we krwi, które pomaga utrzymać właściwą równowagę płynów między tkankami organizmu a krwią.

Wpływa na krzepliwość krwi

Wątroba wytwarza substancje, które pomagają w krzepnięciu krwi. Substancje te pomagają zatamować krwawienie podczas skaleczenia.

Wytwarza substancje, których potrzebuje nasz organizm

Należą do nich substancje niezbędne dla zdrowych kości i tkanek. Wytwarza również cholesterol, który jest ważną częścią w budowie ścian komórek naszego ciała.

Rozkłada szkodliwe substancje

Wątroba rozkłada szkodliwe substancje, dzięki czemu organizm może się ich pozbyć wraz z moczem lub kałem. Obejmują one alkohol, leki i produkty przemiany materii pochodzące z procesów zachodzących w organizmie. Jeśli wątroba nie działa prawidłowo, szkodliwe substancje mogą się w niej gromadzić i powodować problemy zdrowotne.

Nowotwór wątroby jego typy

Wątroba zbudowana jest ze zróżnicowanych komórek. Typ raka wątroby, zależy od umiejscowienia w organizmie oraz od rodzaju komórki, w której się zaczyna. Wiedza na ten temat pomaga w doborze najskuteczniejszego rodzaju leczenia. Rozróżniamy następujące rodzaje pierwotnego raka wątroby:

• rak wątrobowokomórkowy (HCC), jest to najczęstszy rodzaj raka wątroby
• rak włóknisto-blaszkowy, jest to rzadki typ HCC
• rak dróg żółciowych – może rozpocząć się w drogach żółciowych wątroby lub poza nią
• naczyniakomięsak, który rozpoczyna się w naczyniach krwionośnych wątroby i występuje niezwykle rzadko
• wątrobiak zarodkowy, jest rzadkim nowotworem wieku dziecięcego

Większość informacji w poniższym artykule dotyczy raka wątrobowokomórkowego (HCC).

Jak często występuje nowotwór wątroby?

Dla zobrazowania częstotliwości występowania nowotworu wątroby warto zwrócić uwagę na przykład pochodzący z Wielkiej Brytanii. Każdego roku raka, który rozpoczyna się w wątrobie diagnozuje się u około 6200 osób. Daje to 17 nowych przypadków każdego dnia.

Nowotwór ten częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet. Ryzyko zachorowania na raka wątroby wzrasta wraz z wiekiem.

Czynniki ryzyka i przyczyny zachorowania na raka wątroby

Ryzyko zachorowania na raka zależy od wielu czynników. Należą do nich wiek, geny, styl życia i czynniki środowiskowe. Wszystko, co może zwiększyć ryzyko zachorowania na raka, nazywa się czynnikiem ryzyka.

Pierwotny rak wątroby jest stosunkowo rzadkim nowotworem, ale wskaźniki zachorowalności rosną. Istnieje kilka czynników, o których wiadomo, że zwiększają ryzyko choroby. Obecność jednego lub więcej z poniższych czynników ryzyka nie musi jednak oznaczać, że na pewno dojdzie do zachorowania na raka wątroby.

Wiek

Chociaż rak wątroby może wystąpić w każdym wieku, najczęściej występuje u osób starszych. Większość zdiagnozowanych osób, to pacjenci w wieku powyżej 60 lat. Najwyższe wskaźniki zachorowań występują u osób w wieku od 85 do 89 lat.

Marskość wątroby

Marskość to inaczej bliznowacenie wątroby spowodowane wcześniejszymi  jej uszkodzeniami. Blizny te mogą powodować problemy z prawidłowym działaniem wątroby. Marskość wątroby zwiększa ryzyko zachorowania na raka wątroby (na typ raka wątrobowokomórkowego). Ryzyko to różni się w zależności od przyczyny marskości. Marskość wątroby może być spowodowana przez:

• długotrwałe zakażenie wirusem, takim jak wirus wątroby typu B lub C
• długotrwałe picie alkoholu
• choroby dziedziczne, takie jak zespół przeciążenia żelazem (hemochromatoza) i niedobór alfa 1 antytrypsyny
• niealkoholowe stłuszczenie wątroby
• pierwotną marskość żółciową wątroby (znaną również jako pierwotne zapalenie dróg żółciowych)

Palenie

Palenie zwiększa ryzyko wielu różnych nowotworów, w tym nowotwór wątroby. Ryzyko raka wątroby wzrasta wraz ze zwiększoną ilością wypalanego tytoniu i papierosów. Ryzyko to może być również wyższe u osób palących i równocześnie zakażonych wirusem zapalenia wątroby typu B lub C. 20 na 100 przypadków raka wątroby jest spowodowanych paleniem.

Waga

Nadwaga lub otyłość zwiększają ryzyko raka wątroby. Cukrzyca i niealkoholowe stłuszczenie wątroby (patrz poniżej) występują częściej u osób z nadwagą, co może częściowo wyjaśniać ten związek. Kolejnych 20 na 100 przypadków raka wątroby jest zatem spowodowanych nadwagą lub otyłością.

Picie alkoholu

Intensywne spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko raka wątroby. Długotrwałe picie alkoholu może spowodować marskość wątroby. Marskość z kolei zwiększa ryzyko choroby nowotworowej. Alkohol może również bezpośrednio uszkadzać DNA w komórkach wątroby.

Ryzyko raka wątroby jest wyższe u osób intensywnie pijących, które dodatkowo cierpią na zapalenie wątroby typu B lub C – w porównaniu z osobami, które piją umiarkowane ilości alkoholu lub nie piją wcale. 7 na 100 przypadków raka wątroby jest spowodowanych właśnie piciem alkoholu.

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby zwiększa ryzyko raka wątroby.

Czasem zwane jest również niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby (NAFLD) i jest grupą schorzeń obejmującą łagodne stłuszczenie wątroby i niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby. Jest to sytuacja, w której tłuszcz gromadzi się w wątrobie, powodując stany zapalne i uszkodzenia, które mogą prowadzić do marskości wątroby. Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby jest powszechna u osób, u których występuje grupa objawów zwana zespołem metabolicznym. Obejmuje ona:

Zakażenie wirusami zapalenia wątroby

• otyłość brzuszną (dodatkowe kilogramy wokół talii)
• insulinooporność
• wysokie ciśnienie krwi, nadciśnienie tętnicze
• wysoki poziom tłuszczu we krwi

Długotrwałe zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B lub C zwiększa ryzyko rozwoju pierwotnego raka wątroby. Dzieje się tak głównie dlatego, że wirusy te powodują uszkodzenie wątroby i w konsekwencji jej marskość. Picie alkoholu podczas wirusowego zapalenia wątroby typu B lub C może dodatkowo zwiększyć ryzyko zachorowania na raka wątroby.

Cukrzyca

Osoby dotknięte cukrzycą również cechuje większe ryzyko zachorowania na raka wątroby. Wyższe ryzyko może wynikać z wyższego poziomu insuliny u osób chorujących na cukrzycę lub z powodu uszkodzenia wątroby spowodowanego cukrzycą. Ryzyko to może być także większe u osób dotkniętych innymi czynnikami ryzyka, takimi jak marskość czy zapalenie wątroby. Niektóre metody leczenia cukrzycy, np. za pomocą metforminy, mogą zmniejszać ryzyko raka wątroby.

Ludzki wirus niedoboru odporności (HIV) lub AIDS

Badania wykazują, że osoby chorujące na HIV lub AIDS mają zwiększone ryzyko zachorowania na raka wątroby. Może to wynikać z niskiej odporności, co oznacza, że organizm jest mniej zdolny do zwalczania infekcji. Jest więc mniej prawdopodobne, że wyeliminuje zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B lub C, które mogą powodować marskość wątroby.

Aflatoksyny

Aflatoksyna to substancja występująca w produktach spożywczych, takich jak:

• orzeszki ziemne
• pszenica
• soja
• kukurydza
• ryż

Osoby, które spożywają wymienione produkty przez długi czas, mają zwiększone ryzyko zachorowania na raka wątroby. Ryzyko wzrasta u osób z przewlekłym zapaleniem wątroby typu B oraz gdy produkty te są spleśniałe lub po dacie przydatności do spożycia.

Żucie tytoniu

Istnieją badania, które wskazują na związek żucia tytoniu z ryzykiem rozwoju raka wątroby.

Kamienie żółciowe lub usunięcie pęcherzyka żółciowego

Zwiększone ryzyko zachorowania na raka wątroby występuje również w przypadku osób, u których pojawiły się kamienie żółciowe lub które miały usunięty pęcherzyk żółciowy (cholecystektomia). Ryzyko zachorowania może wynikać ze zwiększonego ciśnienia w drogach żółciowych, które z kolei prowadzi do powstania długotrwałego stanu zapalnego w komórkach wątroby.

Substancje chemiczne

Istnieją dowody na to, że narażenie na pewne substancje chemiczne, np. na chlorek winylu, zwiększa ryzyko zachorowania na raka wątroby. Istnieją również ograniczone dowody na to, że narażenie na inne substancje, takie jak arsen i trichloroetylen, może również zwiększać takie ryzyko. Do kontaktu z wyżej wymienionymi substancjami może dojść na przykład w miejscu pracy.

Historia nowotworów w rodzinie

Osoby, u których w rodzinie występował nowotwór wątroby, mogą mieć zwiększone ryzyko zachorowania na ten sam typ nowotworu. Może to wynikać z czynników genetycznych lub środowiskowych.

Przywry wątrobowe (robaki pasożytnicze)

Przywry wątrobowe to pasożyty, które wywołują infekcje, które z kolei mogą zwiększać ryzyko raka wątroby. Zwykle są spowodowane spożyciem zanieczyszczonej żywności lub piciem zanieczyszczonej wody.

Nowotwór wątroby objawy

Rak, który zaczyna się w wątrobie (pierwotny nowotwór wątroby) zwykle nie powoduje objawów we wczesnych stadiach. Zespół objawów może natomiast obejmować:

• utratę wagi
• zażółcenie skóry i białek oczu (żółtaczka objawowa)
• swędzenie
• złe samopoczucie
• obrzęk brzucha (opuchlizna)
• utrata apetytu lub uczucie sytości nawet po spożyciu niewielkich ilości
• bóle brzucha
• wyczuwalny guzek po prawej stronie brzucha
• ból w prawym ramieniu

Jeśli u pacjenta wcześniej wystąpiła choroba wątroby, taka jak np. marskość, to w przypadku pojawienia się jakichkolwiek nowych lub nasilających się objawów, należy o nich niezwłocznie poinformować lekarza.

Charakterystyka objawów

Objawy różnią się w zależności od lokalizacji zmian nowotworowych. Niektóre objawy, takie jak swędzenie, są spowodowane żółtaczką. Objawy raka wątroby są często dość niejednoznaczne, np. mdłości i utrata apetytu, i mogą wskazywać na szereg innych schorzeń czy problemów.

Utrata wagi

Niewyjaśniona utrata masy ciała może być objawem raka wątroby. Jeśli zaobserwujesz u siebie niewyjaśnioną utratę więcej niż 5% wagi w ciągu 6 do 12 miesięcy, skontaktuj się ze swoim lekarzem i umów na konsultacje.

Żółtaczka jako objaw chorobowy

Żółtaczka to zażółcenie skóry i białek oczu. Kolejnymi objawami są ciemniejszy niż zazwyczaj mocz i jaśniejsze stolce. Żółtaczka może się również objawiać swędzeniem skóry i gorszym ogólnym samopoczuciem. Objaw ten jest spowodowany zablokowaniem dróg żółciowych lub nieprawidłową pracą wątroby.

Żółtaczka może się również objawiać podwyższoną temperaturą ciała, która jest oznaką stanu zapalnego lub infekcji. Do tego dochodzą również odczuwanie zimna i dreszcze.

Obrzęk (opuchlizna) brzucha

Nowotwór wątroby może powodować obrzęk brzucha, który może być spowodowany tym, że:

• wątroba powiększa się z powodu rozwijającego się raka i powoduje obrzęk po prawej stronie brzucha
• nowotwór (lub marskość wątroby) zwiększa ciśnienie w wątrobie, powodując cofanie się krwi w naczyniach krwionośnych (żyłach). Powoduje to wypchnięcie płynu z żył do jamy brzusznej (wodobrzusze)

Zwiększone ciśnienie w żyłach może powodować ich poszerzenie, a z tego powodu mogą być widoczne pod powierzchnią brzucha. Wodobrzusze może również rozwinąć się gdy wątroba nie wytwarza wystarczającej ilości białka (albuminy). Wzdęty brzuch może powodować dyskomfort lub ból, a także utratę apetytu lub szybkie uczucie sytości. Opuchnięta (powiększona) wątroba może powodować ból w prawym ramieniu. Dzieje się tak, ponieważ powiększona wątroba stymuluje nerwy, które łączą się z nerwami w obrębie ramienia. Nazywa się to bólem rzutowanym lub udzielonym.

Diagnozowanie raka wątroby

Diagnozowanie raka wątroby zwykle zaczyna się od wizyty u lekarza rodzinnego, który może skierować Cię na dalsze badania lub do specjalisty, zwłaszcza, jeśli pojawiły się objawy, które mogą być spowodowane rakiem wątroby.

USG w kierunku raka wątroby

Badanie ultrasonograficzne wykorzystuje fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości, aby stworzyć obraz badanej części ciała. Ultrasonograf na wbudowany mikrofon, który emituje fale dźwiękowe. Fale dźwiękowe odbijają się od narządów wewnątrz ciała, a mikrofon je wychwytuje i łączy się z komputerem, który zamienia fale dźwiękowe w obraz.

Tomografia komputerowa

Skrót TK oznacza tomografię komputerową (osiową). Tomografia komputerowa to badanie wykorzystujące promieniowanie rentgenowskie i komputer do tworzenia szczegółowych obrazów wnętrza ciała. Tomograf robi zdjęcia pod różnymi kątami, a komputer łączy je razem, tworząc trójwymiarowy obraz (3D). Tomografię komputerową wykonuje się zazwyczaj na oddziale radiologii. Radiolog obsługuje tomograf a całe badanie może zająć do półtorej godziny, w zależności od tego, która część ciała podlega skanowaniu.

Wskazania do przeprowadzenia badania

Tomografię komputerową jamy brzusznej przeprowadza się w celu wyszukania nieprawidłowych obszarów w wątrobie. Jeśli zdiagnozowano raka wątroby, tomografia komputerowa może dostarczyć szczegółowych informacji na temat zmian nowotworowych oraz tego, czy rak rozprzestrzenił się i dał przerzuty do innych części ciała.

Biopsja wątroby

Biopsja oznacza pobranie próbki komórek lub tkanki i obejrzenie jej pod mikroskopem. Zwykle jest to jedyny sposób, aby upewnić się, czy badana zmiana jest rakiem, czy nie.

W przypadku raka wątroby lekarze często stawiają diagnozę, patrząc na wyniki tomografii lub USG, więc wykonanie biopsji nie musi być konieczne, zwłaszcza jeśli ​​lekarz może:

• usunąć zmianę,
• zaproponować przeszczep wątroby.

Dzieje się tak, ponieważ istnieje niewielkie ryzyko, że biopsja wątroby może rozprzestrzenić raka wzdłuż ścieżki igły biopsyjnej. Ważne jest, aby unikać tego ryzyka, jeśli choroba jeszcze nie daje przerzutów. Lekarz może również potwierdzić diagnozę po przeprowadzonej operacji.

Markery nowotworowe

Markery nowotworowe to substancje, które mogą powstawać w przypadku pojawienia się w organizmie komórek raka. Zwykle są to białka. Można je znaleźć we krwi, moczu lub wybranych tkankach ciała.

Niektóre markery nowotworowe są wytwarzane tylko przez jeden rodzaj raka. Inne mogą mieć więcej niż kilka typów. Niektóre markery są wykrywane w stanach nienowotworowych, inne zaś w nowotworowych. Lekarze wykorzystują markery nowotworowe do monitorowania skuteczności leczenia raka lub sprawdzania, czy nastąpił nawrót choroby.

U niektórych pacjentów z rakiem wątrobowokomórkowym (HCC) i wątrobiakami wielopostaciowymi poziom substancji chemicznej zwanej alfa-fetoproteiną (AFP) jest wyższy niż normalnie. Może ona być markerem HCC, ale czasami jej poziom może być również podwyższony u osób z marskością wątroby, które nie chorują nowotworowo. Pomiar poziomu AFP przed i po leczeniu pierwotnego raka wątroby jest przydatny dla lekarzy, ponieważ może im to dać wyobrażenie o skuteczności stosowanego leczenia.

Typy raka wątroby

Pierwotny rak wątroby to nowotwór, który rozpoczął się w wątrobie. Istnieje 5 głównych typów raka wątroby, a zależą one od rodzaju komórki, w której rozpoczęły się zmiany.

Rak wątrobowokomórkowy (Hepatocellular carcinoma – HCC)

Rak wątrobowokomórkowy jest również nazywany wątrobiakiem lub w skrócie: HCC. Jest to najczęstszy typ pierwotnego raka wątroby. Ten typ raka wątroby rozwija się w głównych komórkach wątroby zwanych hepatocytami. Częściej występuje u osób z marskością wątroby. Marskość oznacza bliznowacenie wątroby z powodu jej wcześniejszego uszkodzenia, na przykład spowodowanego wirusem zapalenia wątroby typu B lub C lub długotrwałym piciem alkoholu. Rak wątrobowokomórkowy jest bardziej prawdopodobny u mężczyzn niż u kobiet. Staje się też bardziej powszechny wraz z wiekiem.

Rak włóknisto-blaszkowy (Fibrolamellar carcinoma)

Rak włóknisto-blaszkowy jest rzadkim podtypem raka. Zwykle rozwija się u osób w wieku 20 lub 30 lat, a jego powstanie nie jest związane z marskością wątroby lub zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu B lub C.

U niektórych pacjentów, u których stwierdzono mniej powszechne rodzaje raka wątroby, badania wykazują wysoki poziom substancji chemicznej zwanej alfa-fetoproteiną (AFP) we krwi. Zwykle nie dotyczy to jednak osób z rakiem włóknisto-blaszkowym.

Rak dróg żółciowych (Cholangiocarcinoma)

Pochodzące z łaciny słowo Cholangio odnosi się do dróg żółciowych, a zatem cholangiocarcinoma to rak dróg żółciowych. Główne drogi żółciowe mają postać rurek łączących wątrobę i woreczek żółciowy z jelitem cienkim. Drogi żółciowe przenoszą żółć wytwarzaną przez wątrobę, która to pomaga trawić tłuszcze zawarte w pożywieniu.

Rak dróg żółciowych występuje stosunkowo rzadko. Jego podtyp, który rozpoczyna się w odcinku przewodów poza wątrobą, nazywany jest pozawątrobowym rakiem dróg żółciowych. Natomiast rak, który rozpoczyna się w odcinku przewodów wewnątrz wątroby, nazywany jest wewnątrzwątrobowym rakiem dróg żółciowych i jest klasyfikowany jako typ pierwotnego raka wątroby.

Naczyniakomięsak (angiosarcoma)

Angiosarcoma jest również znana pod nazwą hemangiosarcoma. Jest to rodzaj raka zwany mięsakiem tkanek miękkich, który zaczyna się w naczyniach krwionośnych wątroby i jest niezwykle rzadki. Najczęściej diagnozowany jest u osób starszych.

Wątrobiak zarodkowy (Hepatoblastoma) 

Hepatoblastoma jest bardzo rzadkim typem pierwotnego raka wątroby, który zwykle dotyka małe dzieci. Najczęściej diagnozuje się go u dzieci poniżej 2. roku życia.

Stopnie zaawansowania raka wątroby

Stopień zaawansowania raka mówi o tym jak duża jest zmiana i czy daje przerzuty do innych części ciała. Określenie stopnia zaawansowania choroby jest bardzo ważne, ponieważ pomaga lekarzowi zdecydować o wyborze najskuteczniejszego leczenia. Badania w trakcie i po zdiagnozowaniu raka wątroby, pomagają w określeniu jego stadium.

Istnieją różne systemy stopniowania zaawansowania choroby. Stosowane są do opisania wielkości i położenia zmian nowotworowych. Wśród nich wyróżniamy:

• System stopniowania TNM
• System liczbowy

System BCLC oraz skala Childa-Pugha

Decydując o leczeniu, lekarz musi również wziąć pod uwagę jak dobrze pracuje wątroba. Dzieje się tak zwłaszcza w przypadku uszkodzenia wątroby (marskości). Lekarze używają skali Childa-Pugha, aby ocenić, jak dobrze działa wątroba. Niestety, osoby z poważnym uszkodzeniem wątroby mogą być zbyt chore, aby poddać się leczeniu nowotworowemu.

Lekarze często korzystają z systemu oceny stopnia zaawansowania raka wątroby według skali barcelońskiej (tzw. BCLC), aby za jej pomocą podjąć decyzję dotyczącą wyboru sposobu leczenia raka wątrobowokomórkowego. W systemie tym analizuje się liczbę i rozmiar guzów wątroby, a także to, jak działa narząd oraz ogólny stan zdrowia pacjenta.

Stopnie zaawansowania choroby wg skali TNM

System TNM to skrót od pierwszych liter angielskich słów:

• Tumor – oznacza wielkość guza pierwotnego,
• Nodules – oznacza przerzuty do węzłów chłonnych,
• Metastases – oznacza przerzuty odległe.

Lekarz nadaje każdej literze (T, N i M) numer, w zależności od tego, jak bardzo rak się rozrósł. Na przykład, bardzo mały nowotwór, który nie rozprzestrzenił się do węzłów chłonnych lub innych części ciała może być oznaczony jako T1 N0 M0. Większa zmiana, która rozprzestrzeniła się do węzłów chłonnych i innych części ciała, takich jak płuca, może być oznaczona jako T4 N1 M1.

Niektóre informacje potrzebne lekarzom do oceny stopnia zaawansowania TNM mogą być dostępne dopiero po operacji usunięcia nowotworu. Niestety, wiele osób z rakiem wątroby nie może poddać się operacji, ponieważ nie pozwala na to ich ogólny stan zdrowia lub choroba jest zbyt zaawansowana.

Nowotwór wątroby metody leczenia

Zespół lekarzy i innych specjalistów zawsze omawia z pacjentem najskuteczniejsze metody leczenia i opieki. Często zespół taki nazywa się zespołem multidyscyplinarnym.

Leczenie, któremu poddany zostanie pacjent, zależy od:

• lokalizacji zmiany nowotworowej
• rozmiaru zmiany i czy daje ona przerzuty (stadium choroby)
• rodzaju raka wątroby
• ogólnej wydolności wątroby
• ogólnego stanu zdrowia i poziomu sprawności pacjenta

Lekarz, przed rozpoczęciem leczenia zawsze omawia z pacjentem jego korzyści i możliwe skutki uboczne.

Przegląd metod leczenia

Do głównych metod leczenia raka, który rozpoczął się w wątrobie (pierwotny rak wątroby) należą:

• zabiegi operacyjne
• chemioterapia podawana bezpośrednio do wątroby i odcięcie dopływu krwi do guza (chemoembolizacja lub TACE)
• ciepło podane bezpośrednio do guza (ablacja termiczna) – ablacja prądem o częstotliwości radiowej (RFA) lub ablacja mikrofalowa (MWA)
• ukierunkowane leki przeciwnowotworowe, takie jak atezolizumab i bewacyzumab
• radioterapia

Zabieg operacyjny

Niestety dla wielu pacjentów cierpiących na raka wątroby operacja nie jest możliwa. We wczesnym stadium raka wątroby przeprowadza się badania, aby sprawdzić, czy operacja jest możliwa. Istnieją 2 rodzaje operacji pierwotnego raka wątroby:

• operacja usunięcia części wątroby (resekcja wątroby)
• przeszczep wątroby

Resekcja wątroby

Resekcja wątroby jest możliwa, jeśli zmiana znajduje się tylko w wątrobie, a część, która pozostanie niewycięta jest zdrowa. Bardziej prawdopodobne jest wykonanie tego typu operacji, kiedy nie występuje marskość wątroby (bliznowacenie wątroby spowodowane wcześniejszymi uszkodzeniami). Chirurg może usunąć niewielki obszar lub do trzech czwartych wątroby. Wątroba, jako narząd, jest w stanie zregenerować się i odrosnąć. Lekarz, na podstawie oceny wyników badań, wyraża zgodę na zabieg resekcji lub na wykluczenie takiej możliwości.

Rodzaj raka wątroby zwany rakiem włóknisto-blaszkowym wątrobowokomórkowym rozwija się częściej u osób, które nie cierpią na marskość wątroby. Dlatego często możliwe jest chirurgiczne usunięcie tego rodzaju nowotworu.

Przeszczep wątroby

Pacjenci z marskością wątroby zwykle nie są kwalifikowani do zabiegu resekcji wątroby, ponieważ pozostała część wątroby nie jest wystarczająco zdrowa, aby właściwie funkcjonować. Jednak w niektórych sytuacjach lekarz może zasugerować przeszczep wątroby, jeśli marskość nie występuje i gdy pojawił się:

• pojedynczy guz o średnicy nie większej niż 5 cm,
• pojedynczy guz o średnicy od 5 do 7 cm, który nie urósł przez co najmniej 6 miesięcy,
• nie więcej niż 5 małych guzów, każdy o średnicy nie większej niż 3 cm.

Znalezienie dawcy wątroby jest jednak procesem trudnym i długotrwałym. W trakcie oczekiwania na przeszczep pacjent może wymagać innych metod leczenia aby kontrolować wzrost zmian. Ciężka marskość wątroby może wykluczyć przeszczep. Lekarze starają się jednak traktować każdy przypadek indywidualnie.

Brak możliwości przeprowadzenia zabiegu operacyjnego

Zabieg operacyjny może być niemożliwy do przeprowadzenia, jeśli:

• guz jest zbyt duży
• guz znajduje się w części wątroby, która utrudnia jego usunięcie, na przykład w pobliżu naczynia krwionośnego
• pojawiło się kilka guzów rozsianych po całej wątrobie
• samopoczucie pacjenta nie jest wystarczająco dobre, aby poddać się operacji
• rak dał przerzuty na inne części ciała

Leczenie miejscowe może obejmować:

• chemoembolizację (TACE)
• ablację prądem o częstotliwości radiowej (RFA) lub ablację mikrofalowa (MWA)
• przezskórną iniekcję etanolu (PEI) – dla guzów poniżej 2 cm

Inne możliwości obejmują: 

• ukierunkowane leki przeciwnowotworowe, takie jak atezolizumab i bewacyzumab
• radioterapię zewnętrzną
• stereotaktyczną radioterapię ciała (SBRT)
• selektywną radioterapię wewnętrzną (SIRT)

Nowotwór wątroby w zaawansowanym stadium

Zaawansowany nowotwór wątroby oznacza, że zmiany rozprzestrzeniły się poza wątrobę do innych części ciała. Leczenie ma na celu wydłużenie życia pacjenta i utrzymanie go w dobrej kondycji poprzez kontrolowanie wzrostu raka i leczenie objawów.

W takich przypadkach stosuje się:

• ukierunkowane leki przeciwnowotworowe, takie jak atezolizumab i bewacyzumab
• radioterapię, zwykle na obszar ciała, w którym rozprzestrzenił się rak (do którego dał przerzuty).

Lekarz może również zaproponować leczenie, które pomoże kontrolować objawy. Objawy te mogą obejmować ból, utratę masy ciała, duszność, żółtaczkę. Czasami u osób cierpiących na  raka wątroby i marskość wątroby może gromadzić się płyn w jamie brzusznej  i powodować wodobrzusze.

Możliwości leczenia

Lekarz omawia z pacjentem wybór najskuteczniejszych metod leczenia oraz zalety i wady każdej z nich. Doprecyzuje również w jaki sposób wybrane zabiegi mogą sprzyjać powstawaniu wszelkich skutków ubocznych i jak je łagodzić. Ponadto, warto omówić czy:

• potrzebne są dodatkowe spotkania
• potrzebne są dodatkowe badania
• warto wybrać szpital bliżej lub dalej od miejsca zamieszkania

W miarę postępowania choroby może być konieczne dokonanie dalszych zmian w sposobie leczenia. Leczenie można też przerwać w dowolnym momencie, jeśli pacjent uzna, że nie jest w stanie dłużej się mu poddać.

Skuteczność leczenia

Skuteczność leczenia i dalsze prognozy zależą od różnych czynników a ich przewidywalność nigdy nie jest stuprocentowa. Na podstawie wyników badań dużych grup pacjentów, lekarze opracowują perspektywy wyzdrowienia dla określonej choroby. Pierwotny rak wątroby występuje stosunkowo rzadko, tak więc określenie rokowań i przeżycia pacjenta jest trudniejsze do oszacowania niż w przypadku innych, bardziej powszechnych nowotworów. Niektóre dane statystyczne opierają się na niewielkiej liczbie osób. Mimo to mogą rzucić światło na przyszłość każdego indywidualnego przypadku. W kwestii życia z chorobą, przeżywalności i dalszych rokowań zawsze najlepiej rozmawiać z lekarzami i specjalistami.

Dane statystyczne

Warunki przeżycia określone na 1 rok, 4 lata lub 5 lat nie oznaczają, że pacjent będzie faktycznie żył tylko 1, 4 lub 5 lat. Instytucje badające wyniki zachorowalności i leczenia nowotworów obserwują, co dzieje się z osobami chorymi na raka w kolejnych latach od postawienia diagnozy. Na przykład 5 lat to wspólny punkt czasowy do określenia pomiaru przeżycia pacjentów. Są pacjenci, którzy żyją krócej i są tacy, którzy będą żyli dłużej. Przeżycie 5-letnie wskazuje na liczbę osób, które nie zmarły z powodu raka w ciągu 5 lat od postawienia diagnozy.

Dane te obejmują pacjentów z różnymi typami pierwotnego raka wątroby, w tym:

• raka wątrobowokomórkowego
• raka wewnątrzwątrobowych dróg żółciowych
• naczyniakomięsaka

Rokowania w zależności od stadium choroby

Nie ma ogólnokrajowych statystyk dotyczących raka wątroby według stopnia zaawansowania. Dane dotyczące przeżycia są dostępne dla każdego stadium pierwotnego raka wątroby. Dla przykładu, w Anglii liczby te dotyczą dorosłych zdiagnozowanych w latach 2015-2019. Są to statystyki przeżycia 4-letniego, ponieważ dane statystyczne dotyczące przeżycia 5-letniego nie są dostępne.

Stopień I
Ponad 45 na 100 osób (ponad 45%) z rakiem wątroby w stadium 1 przeżyje 4 lata lub dłużej po zdiagnozowaniu.

Stopień II
Około 35 na 100 osób (około 35%) z rakiem wątroby w stadium 2 przeżyje 4 lata lub dłużej po zdiagnozowaniu.

Stopień III
Ponad 10 na 100 osób (ponad 10%) z rakiem wątroby w stadium 3 przeżyje 4 lata lub dłużej po zdiagnozowaniu.

Stopień IV
Prawie 5 na 100 osób (prawie 5%) z rakiem wątroby w stadium 4 przeżyje 4 lata lub dłużej po zdiagnozowaniu.