Przewlekła białaczka limfocytowa

Czym jest przewlekła białaczka limfocytowa (PBL lub z ang. chronic lymphocytic leukaemia – CLL) ?

Przewlekła białaczka limfocytowa to rodzaj nowotworu atakującego krew i szpik kostny. Choroba wpływa na białe krwinki zwane limfocytami i ma tendencję do bardzo powolnego rozwoju.

Częściej występuje u osób starszych, rzadziej u osób poniżej 40 roku życia.

Czym jest białaczka?

Komórki krwi wytwarzane są w szpiku kostnym, który stanowi miękką, wewnętrzną część niektórych kości.

W większości rodzajów białaczki w szpiku kostnym wytwarzane są nieprawidłowe białe krwinki. Komórki te mogą dostać się do krwioobiegu i krążyć po organizmie, lecz rozwijają się nieprawidłowo i dlatego nie funkcjonują normalnie. Na przykład, nie zapewniają odpowiedniej ochrony przed infekcjami. W pewnym momencie dochodzi do sytuacji, w której ilość nieprawidłowych białych krwinek wzrasta do tego stopnia, że zatrzymuje ona wytwarzanie przez szpik kostny wystarczającej ilości prawidłowych komórek krwi.

Nieprawidłowe komórki mogą również gromadzić się w węzłach chłonnych i śledzionie, co w konsekwencji może powodować ich obrzęk.

Rodzaje białaczki można podzielić na dwie główne grupy:

• ostra białaczka,
• przewlekła białaczka limfocytowa.

Ostra i przewlekła białaczka limfocytowa

Ostra białaczka rozwija się szybko, a stan chorego pogarsza się równie szybko bez odpowiedniego leczenia. Przewlekła białaczka rozwija się powoli, a stan chorego pogarsza się stosunkowo wolno.

W przewlekłej białaczce białe krwinki są prawie w pełni rozwinięte, ale nie są całkowicie prawidłowe. Nadal działają w walce z infekcją, ale nie tak dobrze jak powinny. Organizm chorego wytwarza zbyt wiele takich nieprawidłowych białych krwinek.

Komórki krwi a białaczka

Aby zrozumieć, jak i dlaczego białaczka wpływa na nasze zdrowie, warto dowiedzieć się więcej na temat komórek krwi.

Wszystkie komórki krwi powstają z tego samego typu komórek zwanych komórkami macierzystymi.

Komórka macierzysta rozwija się następnie w:

• szpikowe komórki macierzyste, które stają się krwinkami białymi zwanymi monocytami i neutrofilami (granulocytami), krwinkami czerwonymi i płytkami krwi,
• limfoidalne komórki macierzyste, które stają się krwinkami białymi zwanymi limfocytami.

Poniższy rysunek pomaga to wyjaśnić.

Rodzaj przewlekłej białaczki zawiera informację o nieprawidłowych białych krwinkach. W przewlekłej białaczce limfocytowej (PBL) białe krwinki zwane limfocytami zaczynają działać nieprawidłowo i z czasem stają się nowotworowe. PBL atakuje limfocyty typu B.

Jak białaczka wpływa na komórki krwi

Białe krwinki pomagają zwalczać patogeny, z którymi nieprawidłowe białe krwinki nie radzą już sobie tak skutecznie. Może to prowadzić do przewlekłych infekcji, które trudno wyleczyć.

Kiedy powstaje zbyt wiele białych krwinek, zajmują one znacznie więcej miejsca w szpiku kostnym niż w prawidłowej sytuacji. Oznacza to, że w szpiku  brakuje miejsca na wytwarzanie prawidłowych krwinek czerwonych i płytek krwi. Czerwone krwinki odpowiadają za transport tlenu w organizmie, więc jeśli nie ma ich wystarczająco dużo, może to prowadzić do anemii (której objawami mogą być zmęczenie i brak tchu).

Płytki krwi są niezbędne do prawidłowego krzepnięcia krwi. Jeśli pacjenci nie mają wystarczającej liczby płytek krwi, mogą wystąpić u nich problemy z krzepliwością krwi (np. krwawienie z nosa), bardzo obfite miesiączki lub drobna wysypka z czerwonymi plamami spowodowana krwawieniem do wewnątrz skóry (wybroczyny).

Komórki krwi zwykle obumierają, gdy wykonają swoje zadania. W niektórych typach przewlekłej białaczki komórki krwi nie są nadmiernie produkowane, jednak nie obumierają gdy spełnią swoją rolę, a ich wydłużone przeżycie również prowadzi do zwiększenia ilości białych krwinek w organizmie.

Przewlekła białaczka

Dwa najczęstsze rodzaje przewlekłej białaczki to:

• przewlekła białaczka szpikowa (PBS) (ang. chronic myeloid leukaemia CML)
• przewlekła białaczka limfocytowa (PBL) (ang. chronic lymphocytic leukaemia CLL)

Różnica między obiema postaciami polega na rodzaju białych krwinek, które funkcjonują nieprawidłowo i stają się nowotworowe.

W przypadku PBL nieprawidłowe komórki rozwijają się z limfoidalnych komórek macierzystych krwi. Nowotworowe białe krwinki to inaczej limfocyty B, zwane także komórkami B.

W przypadku PBS nieprawidłowe komórki rozwijają się z mieloidalnych komórek macierzystych krwi. Tak więc nowotworowe białe krwinki to mielocyty. Komórki te są również nazywane granulocytami.

Ten typ białaczki zwany jest również przewlekłą białaczką granulocytową (ang. chronic granulocytic leukaemia CGL).

Jak często dochodzi do zachorowania na przewlekłą białaczkę limfatyczną?

Dla przykładu, każdego roku w Wielkiej Brytanii diagnozuje się około 3800 przypadków  przewlekłej białaczki limfatycznej. PBL jest zdecydowanie najczęstszym rodzajem przewlekłej (powoli rozwijającej się) białaczki.

PBL występuje częściej u osób starszych, a rzadko u osób poniżej 40. roku życia. Mężczyźni są bardziej narażeni na rozwój choroby niż kobiety, jednak powód takiego stanu rzeczy jest nadal niezbadany.

Chociaż białaczka jest najczęstszym typem nowotworu wieku dziecięcego, u dzieci prawie zawsze występuje w postaci ostrej białaczki – albo ostrej białaczki szpikowej, albo ostrej białaczki limfoblastycznej. Przewlekła białaczka limofocytowa występuje u dzieci bardzo rzadko.

Objawy przewlekłej białaczki limfocytowej (PBL)

Wielu pacjentów z przewlekłą białaczką limfocytową (PBL) nie zauważa u siebie żadnych objawów w początkowej fazie choroby. Diagnoza zostaje postawiona dopiero podczas rutynowych badań krwi w kierunku innych chorób.

W PBL objawy są początkowo łagodne i stopniowo ulegają pogorszeniu. Wiele z tych objawów jest niejasnych i mogą na przykład przypominać grypę.

Wielu pacjentów z PBL początkowo nie zauważa u siebie żadnych objawów. Wiele z wymienionych poniżej objawów występuje w PBL, ale jest bardziej prawdopodobne, że są spowodowane zupełnie innymi chorobami.

PBL może powodować takie objawy, jak:

Obrzęk węzłów chłonnych lub dyskomfort w jamie brzusznej spowodowany powiększoną śledzioną

Powiększone lub opuchnięte węzły chłonne najczęściej znajdują się na szyi lub pod pachami. Jednym z objawów może być również powiększona śledziona, która jest narządem zlokalizowanym po lewej stronie jamy brzusznej, tuż pod żebrami. Powiększona śledziona prowadzi do uczucia dyskomfortu i stanów bólowych. Warto w tej sytuacji udać się do lekarza na dalsze badania.

Utrata masy ciała

Przewlekły stan chorobowy zużywa energię, którą organizm inaczej wykorzystałby lub zmagazynował, dlatego do utraty wagi może dojść nawet bez zmian w codziennej diecie. Czasami również powiększona śledziona może zwiększać utratę wagi ściskając żołądek i sprawiając, że czujemy się pełni w trakcie jedzenia szybciej niż zwykle. Taka sytuacja może z kolei prowadzić do zmniejszenia porcji spożywanych posiłków.

Infekcje, które nie ustępują

Wraz ze wzrostem liczby nieprawidłowych białych krwinek możemy być bardziej narażeni na nowe infekcje. Dzieje się tak dlatego, że nieprawidłowe białe krwinki nie mogą zwalczać patogenów tak skutecznie, jak zdrowe.

Uczucie zmęczenia

Możemy czuć się bardziej zmęczeni niż zwykle, nawet jeśli dobrze śpimy w nocy. Może to być spowodowane niewystarczającą liczbą czerwonych krwinek (które powodują niedokrwistość).

Anemia

Brak miejsca do produkcji prawidłowych krwinek w szpiku kostnym również zaburza produkcję krwinek czerwonych. Zwykle pomagają one przenosić tlen w organizmie. Stan, w którym nasz szpik nie produkuje wystarczającej liczby czerwonych krwinek nazywa się niedokrwistością. Jej częstymi objawami są odczuwanie duszności i zmęczenie. Niedokrwistość jest na ogół jednym z później występujących objawów PBL.

Skłonności do krwawienia lub powstawania siniaków

Nadmiarowe nieprawidłowe białe krwinki zajmują więcej miejsca w szpiku kostnym. Nie ma więc wystarczająco dużo miejsca na wytworzenie płytek krwi. Płytki te pomagają w procesie krzepnięcia krwi, więc ich niedobór może powodować krwawienia z nosa, pojawiające się w niewyjaśniony sposób siniaki lub obfite miesiączki. Jest to na ogół jeden z później występujących objawów PBL.

Bóle kości i nocne pocenie

Niektórzy pacjenci, u których PBL przekształciła się w zaawansowaną chorobę, mogą również odczuwać ból kości i cierpieć na nocne poty. Ból kości pojawia się ponieważ w szpiku kostnym jest zbyt wiele komórek białaczkowych, co powoduje ucisk na nerwy i w konsekwencji odczuwamy ból. Dokładna przyczyna nocnych potów nie jest jednak znana.

Co zrobić w przypadku wystąpienia objawów?

Jeśli zaobserwujemy u siebie którykolwiek z opisywanych objawów, należy je jak najszybciej skonsultować ze swoim lekarzem rodzinnym. Pamiętajmy jednak, że każdy z nich może być mieć zupełnie inną przyczynę. Węzły chłonne u człowieka powiększają się na przykład, gdy pojawi się infekcja gardła, co oznacza, że większość osób z tymi objawami nie choruje na przewlekłą białaczkę.

Ryzyko i przyczyny zachorowania na przewlekłą białaczkę limfocytową (PBL)

Ryzyko zachorowania na raka zależy od wielu czynników. Obejmuje ono takie kwestie jak palenie papierosów, dietę oraz czynniki genetyczne i środowiskowe.

Wszystko to, co może zwiększyć lub zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka, nazywa się czynnikiem ryzyka.

Nie zbadano jak dotąd dokładnie, co powoduje wystąpienie większości przypadków przewlekłej białaczki limfatycznej (PBL). Ale są pewne czynniki, które mogą zwiększać ryzyko jej rozwoju.

Obecność jednego lub więcej czynników ryzyka nie oznacza, że na pewno zachorujemy na białaczkę.

Do czynników ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania na PBL zaliczamy:

Wiek

Ryzyko rozwoju PBL wzrasta wraz z wiekiem. Jest to choroba występująca bardzo rzadko u osób poniżej 40 roku życia.

Płeć

Mężczyźni są bardziej narażeni na rozwój PBL niż kobiety. Nie wiadomo jednak dlaczego tak jest.

Historię choroby w rodzinie

Zbadano, że u niektórych pacjentów z PBL występuje pewien rodzaj dziedzicznej zmiany genetycznej. Ale u większość z nich w rodzinie nie pojawia się historia zachorowania na tę chorobę.

Istnieje większe ryzyko rozwoju PBL, jeśli bliski członek rodziny (rodzic, rodzeństwo, dziecko) również chorował. Jednak u większości pacjentów choroba rozwija się samoistnie.

Rozpoznanie przewlekłej białaczki limfatycznej (PBL)

W przypadku pojawienia się któregoś z wyżej wymienionych objawów, zwykle zaczynamy od wizyty u lekarza rodzinnego. W przypadku nieprawidłowych wyników badania krwi nasz lekarz rodzinny może umówić się z nami na wizytę, podczas której zapyta nas o wszelkie objawy i zleci odpowiednie badania.

Zadecyduje wówczas czy zostaniemy skierowani na dalsze badania lub na konsultację u specjalisty.

Badania przesiewowe w kierunku CLL

Badania przesiewowe oznaczają badania pod kątem diagnozowania wczesnych stadiów choroby, zanim wystąpią jakiekolwiek objawy. Aby badania przesiewowe były skuteczne, powinny:

• być niezawodne w wykrywaniu nowotworów,
• przynosić więcej korzyści niż szkody ich uczestnikom,
• zachęcać ludzi, aby się im poddawali.

Badania przesiewowe nie są doskonałe i wiążą się z pewnym ryzykiem a ich program powinien być regularnie finansowany z NFZ.

Jeśli uważasz, że znajdujesz się w grupie ryzyka, porozmawiaj ze swoim lekarzem rodzinnym, który powinien skierować Cię na dalsze badania.

PBL różni się od większości nowotworów tym, że zwykle nie można jej wyleczyć i jest to choroba rozwijająca się bardzo powoli. Niektórzy ludzie żyją nieświadomi choroby przez wiele lat, bez objawów i odpowiedniego leczenia.

Tacy pacjenci są ściśle monitorowani przez lekarza, a także uważnie obserwują pojawiające się objawy. Jeśli białaczka zaczyna dawać wyraźniejsze objawy, pacjent zostaje skierowany na leczenie, dzięki któremu można utrzymywać chorobę pod kontrolą przez długi czas.

Badania krwi w kierunku PBL

Badania krwi są najważniejszymi badaniami w przypadku przewlekłej białaczki limfatycznej (PBL), a wiele z nich pomaga w postawieniu właściwej diagnozy.

Dzięki badaniom krwi lekarze mogą:

• sprawdzić ogólny stan zdrowia pacjenta, w tym stan wątroby i nerek,
• sprawdzić liczbę prawidłowych i nieprawidłowych krwinek,
• pomóc w diagnozowaniu raka lub innych chorób.

Pobrana krew jest wysyłana do laboratorium, gdzie jest badana pod mikroskopem w celu obliczenia ilości różnych typów komórek (morfologia krwi). Krew zostaje również sprawdzona pod kątem nieprawidłowości w budowie pozyskanych komórek.

Badanie szpiku kostnego w kierunku PBL

Czasami, lekarz specjalista może również pobrać próbkę szpiku kostnego a także próbkę krwi. Badanie takie nazywane jest aspiracją szpiku kostnego, biopsją szpiku kostnego lub biopsją trepanową.

Wyniki badań wskazują czy w szpiku kostnym znajdują się komórki rakowe. Szpik kostny to gąbczasta tkanka wypełniona płynem, która znajdująca się w niektórych kościach, gdzie wytwarzane są komórki krwi.

Podczas wykonywania badania lekarz lub specjalista pobiera wycinek szpiku kostnego w jednym kawałku z kości biodrowej pacjenta, a następnie przygląda się pobranej tkance pod mikroskopem.

Zabieg najczęściej przeprowadza się na oddziale ambulatoryjnym szpitala, w znieczuleniu miejscowym a nie pod narkozą.

Niektórym pacjentom podawane się leki wywołujące senność (sedacja). Zamiast takiego środka, w niektórych szpitalach podawane są też gazy znieczulające.  

Rodzaje biopsji

Istnieją 2 główne rodzaje badań szpiku kostnego:

• aspiracja szpiku kostnego,
• trepanobiopsja szpiku kostnego.

Aspiracja oznacza, że lekarz lub pielęgniarka pobiera niewielką ilość płynnego szpiku kostnego do strzykawki.

Trepanobiopsja szpiku kostnego oznacza usunięcie niewielkiego fragmentu rdzenia szpiku kostnego o wielkości 1 lub 2 cm w jednym kawałku.

Oba zabiegi zwykle wykonuje się w tym samym czasie, jednak ich wyniki różnią się od siebie. Trepanobiopsja szpiku kostnego pokazuje strukturę szpiku kostnego wewnątrz kości, podczas gdy w trakcie zabiegu aspiracji pobiera się do badania tylko komórki szpiku kostnego.

Badania genetyczne w kierunku obecności komórek przewlekłej białaczki limfocytowej (PBL).

Lekarz może również wykonać badania krwi i szpiku kostnego w celu wykrycia zmian w niektórych genach. Uzyskane informacje pomagają zdecydować o wyborze najskuteczniejszego leczenia oraz o terminie jego rozpoczęcia.

Badania te nazywane są badaniami cytogenetycznymi lub analizą molekularną. W ich wynikach lekarze szukają zmian w genach i chromosomach w komórkach białaczkowych.

Badania te różnią się to od tych, które mają na celu sprawdzenie, czy badana osoba jest nosicielem wadliwego genu, który zwiększa ryzyko zachorowania na raka. Badań genetycznych na komórkach białaczkowych nie należy mylić z badaniami, które mają na celu odnalezienie odziedziczonego wadliwego genu.

Dlaczego lekarze kierują na badania genetyczne?

Pacjenci, u których pierwszy raz zdiagnozowano PBL, mogą zostać skierowani na badania genetyczne w kierunku komórek białaczkowych. Wyniki tych badań mogą:

• pomóc lekarzom zdecydować o najskuteczniejszej formie leczenia,
• dostarczyć informacji o rokowaniach.

Większość badań genetycznych wystarczy wykonać tylko raz, ponieważ ich wyniki nie ulegają zmianie. W przypadku postępującej choroby, lekarz może zlecić wykonanie ich po raz kolejny, co może pomóc w podjęciu decyzji o najskuteczniejszym leczeniu. Dzieje się tak ponieważ z czasem dochodzi do mutacji badanych genów.

Rodzaje badań

Istnieją różne rodzaje badań.

Badanie FISH i inne badania do wyszukiwania zmian strukturalnych w genach

Badanie FISH oznacza fluorescencyjną hybrydyzację in situ. Technika FISH wykorzystuje specjalny barwnik fluorescencyjny, który ułatwia dostrzeżenie konkretnych zmian (mutacji) genów i chromosomów.

Lekarze używają badania FISH do wyszukiwania zmian w chromosomach i genach, np. braku części chromosomu (delecja). W przypadku PBL lekarze bardzo uważnie szukają delecji w chromosomie 17 oraz innych zmian strukturalnych – na przykład zmian w chromosomach 11, 12 i 13.

Inne badania molekularne

Sekwencjonowanie DNA to kolejny sposób wyszukiwania zmian w genach. W przypadku PBL lekarze używają tego badania do wyszukiwania aberracji (mutacji) w niektórych genach, na przykład w genie TP53.

Lekarze mogą również przyjrzeć się, ile takich błędów (mutacji) znajduje się w genie IGHV, co pomaga im zdecydować, czy badany przypadek PBL jest „zmutowany”, czy „niezmutowany”.

Stopień zaawansowania przewlekłej białaczki limfatycznej (PBL)

Stopień zaawansowania choroby określany jest przez lekarzy na podstawie wszystkich wyników badań, które wskazują jak dalece rozwinęła się przewlekła białaczka limfocytowa (PBL).

Istnieją 2 systemy stopniowania PBL, które wskazują na stopień zaawansowania klinicznego choroby:

• System klasyfikacji Bineta (wg. Jacquesa-Louisa Bineta)
• System klasyfikacji Raia (wg. Kantiego Rai’a)

System klasyfikacji Bineta wyróżnia trzy okresy choroby A – wczesny, B – pośredni i C – zaawansowany.

System Raia wyróżnia te same okresy według etapów 0, I-II, III-IV.

Dzięki systemom klasyfikacji lekarz może ustalić czy i jakie leczenie będzie najskuteczniejsze.

W jaki sposób ocenia się stadium choroby?

Lekarze oceniają stopień zaawansowania choroby na podstawie wyników badań.

W przypadku systemu klasyfikacji Bineta bada się:

• liczbę krwinek czerwonych i płytek krwi w badaniu morfologicznym,
• ilość powiększonych węzłów chłonnych.

Węzły chłonne znajdują się w szyi, pachach, pachwinach, śledzionie i wątrobie. Obliczanie obszarów powiększonych polega na wskazaniu miejsc obrzęku, które nawet jeśli są parzyste (np. pod pachami), liczone są jako jeden obszar. Śledziona również liczona jest jako jeden obszar węzłów chłonnych.

W przypadku systemu klasyfikacji Raia lekarze badają również liczbę limfocytów we krwi. Limfocyty są rodzajem białych krwinek. Wyższa niż normalnie liczba limfocytów we krwi nazywana jest limfocytozą.

Stopień zaawansowania przewlekłej białaczki limfatycznej (PBL)

System klasyfikacji Bineta

System klasyfikacji Bineta rozróżnia 3 stopnie zaawansowania PBL:

• A – mniej niż 3 obszary powiększonych węzłów chłonnych,
• B –3 lub więcej obszarów powiększonych węzłów chłonnych,
• C – mała liczba czerwonych krwinek lub płytek krwi (niedokrwistość i małopłytkowość).

Do zespołu objawów, które odczuwa się w zależności od stopnia zaawansowania, można zaliczyć:

• A: jedynym prawdopodobnym objawem są powiększone węzły chłonne,
• B: odczuwanie zmęczenia, obniżony nastrój lub całkowity brak objawów,
• C: niski poziom czerwonych krwinek (niedokrwistość) prowadzi do uczucia zmęczenia. Mogą również wystąpić objawy nieprawidłowego krzepnięcia krwi, takie jak krwawienia z nosa, pojawiające się bez konkretnej przyczyny siniaki lub obfite miesiączki. Kolejnymi objawami mogą być powtarzające się infekcje, a także utrata wagi i nocne poty.

System klasyfikacji Raia

System klasyfikacji Raia rozróżnia 5 stopni zaawansowania PBL:

• 0 – tylko zwiększona liczba limfocytów (limfocytoza),
• I – zwiększona liczba limfocytów i powiększone węzły chłonne,
• II – zwiększona liczba limfocytów, powiększona wątroba i/lub śledziona, możliwe powiększone węzły chłonne,
• III – zwiększona liczba limfocytów i mała liczba czerwonych krwinek (anemia), możliwa powiększona wątroba i/lub śledziona, możliwe powiększone węzły chłonne,
• IV – zwiększona liczba limfocytów i mała liczba płytek krwi (małopłytkowość), możliwa powiększona wątroba i/lub śledziona, możliwe powiększone węzły chłonne.

Możliwości leczenia przewlekłej białaczki limfocytowej (PBL)

Po przeprowadzeniu dokładnych badań zespół lekarzy specjalistów zadecyduje, czy pacjent potrzebuje natychmiastowego leczenia oraz jakie opcje są dostępne dla każdego indywidualnego przypadku.

Najczęstsze metody leczenia przewlekłej białaczki limfocytowej (CLL) obejmują:

• celowane leki przeciwnowotworowe,
• chemioterapię.

Decyzja dotycząca wyboru metody leczenia PBL

Twój lekarz prowadzący wraz z wielospecjalistycznym zespołem podejmie decyzję o wyborze najlepszego leczenia. Do takiego zespołu należeć mogą:

• hematolog – lekarz specjalizujący się w chorobach nowotworowych krwi,
• hematopatolog – lekarz, który przeprowadza biopsje szpiku kostnego lub węzłów chłonnych,
• radiolog – lekarz specjalizujący się w sporządzaniu raportów rentgenowskich i tomograficznych,
• specjalistyczna pielęgniarka hematologiczna – zwana także pielęgniarką kliniczną,
• lekarz opieki paliatywnej – lekarz specjalizujący się w kontrolowaniu objawów choroby nowotworowej.

W przypadku niektórych pacjentów nie zachodzi konieczność natychmiastowego leczenia. Decyzja o podjęciu leczenia zależy od:

• objawów,
• stopnia zaawansowania choroby.

Każdy chory na PBL powinien otrzymać potwierdzenie diagnozy przez lekarza specjalistę. W niektórych przypadkach to lekarz rodzinny będzie prowadził opiekę nad chorym, na przykład gdy diagnoza zostanie postawiona podczas rutynowego badania krwi w kierunku innej choroby.

W przypadku decyzji o podjęciu leczenia, bierze się pod uwagę:

• czy występuje zmiana (mutacja) w genie TP53,
• ogólny stan zdrowia i poziom sprawności pacjenta,
• osobiste preferencje chorego.

Lekarz prowadzący rozmawia z pacjentem o możliwościach leczenia, omawia korzyści z niego płynące oraz możliwe skutki uboczne.

Przegląd najpopularniejszych metod leczenia

Najczęściej stosowaną metodą jest wprowadzenie celowanego leku przeciwnowotworowego. Metoda ta jest stosowana samodzielnie lub w połączeniu z chemioterapią.

Głównym celem leczenia jest kontrolowanie rozwoju choroby i doprowadzenie do remisji. Remisja oznacza brak oznak aktywnej białaczki w organizmie oraz brak jakichkolwiek objawów. W tym okresie nie ma konieczności stosowania żadnego leczenia. Stan remisji może trwać przez wiele lat.

Celowane leki przeciwnowotworowe

Celowane leki przeciwnowotworowe mogą zmienić sposób działania komórek i pomóc organizmowi kontrolować rozwój choroby. Najczęściej stosowane są:

• Inhibitory kinazy tyrozynowej Brutona (BTKi), takie jak ibrutynib i acalabrutynib,
• Inhibitory chłoniaka z komórek B (Bcl2), takie jak wenetoklaks.

Niektóre leki celowane są również rodzajem immunoterapii. Są to tak zwane przeciwciała monoklonalne (mAb). Rytuksymab i obinutuzumab są przykładami mAb stosowanymi w leczeniu PBL. Połączenie tych leków z chemioterapią nazywa się chemioimmunoterapią

Chemioterapia

W chemioterapia wykorzystuje się leki przeciwnowotworowe (cytotoksyczne) do niszczenia komórek rakowych. Leki te krążą po całym ciele w krwioobiegu. Fludarabina, cyklofosfamid, bendamustyna i chlorambucyl to przykłady leków stosowanych w chemioterapii PBL.

Zazwyczaj stosuje się chemioterapię połączoną z celowanymi lekami przeciwnowotworowymi.

Etapy leczenia

Istnieje kilka etapów leczenia PBL. Są to:

• obserwacja objawów,
• leczenie pierwszego rzutu,
• leczenie w przypadku nawrotu PBL.

Obserwacja objawów

W przypadku wczesnego etapu choroby i braku jakichkolwiek objawów, lekarz może zdecydować o niepodawaniu leczenia. Zamiast tego może zaproponować obserwację i kontrolowanie objawów.

Lekarz mógł podjąć taką decyzję ponieważ choroba rozwija się bardzo wolno a pacjent nie dostrzega żadnych niepokojących objawów. Z badan klinicznych wynika, że na takim etapie nie ma potrzeby wdrażania żadnego specjalistycznego leczenia.

Lekarz rodzinny lub hematolog uważnie obserwują i sprawdzają liczbę krwinek u swoich pacjentów analizując zmiany w postępie choroby. Jeśli objawy wystąpią i/lub zaczną się nasilać, lekarze podejmą decyzję o wprowadzeniu leczenia.

Brak decyzji o podjęciu leczenia może być trudny dla chorego, jednak jest to sytuacja uzasadniona medycznie, mająca na celu dobro pacjenta.

Leczenie pierwszego rzutu choroby

Pierwsze leczenie PBL lekarz może zaproponować w przypadku wystąpienia objawów lub gdy choroba jest zdiagnozowana w bardziej zaawansowanym stadium.

Leczenie może doprowadzić do opanowania objawów choroby, gdy pacjent znajduje się w stanie remisji. Okres ten, w którym nie potrzeba żadnej formy leczenia, może trwać wiele lat.

Wybór leczenia zależy również od obecności zmian (mutacji) w genie TP53.

Leczenie w przypadku braku zmiany (mutacji) w genie TP53

Stosuje się wówczas:

• samodzielny lek celowany, taki jak acalabrutinib,
• wenetoklaks i obinutuzumab,
• chemioterapię za pomocą celowanego leku immunoterapeutycznego (tzw. chemioimmunoterapia).

Niektóre z rodzajów chemioimmunoterapii obejmują takie kombinacje, jak:

• fludarabina, cyklofosfamid i rytuksymab (FCR),
• bendamustyna i rytuksymab (BR),
• chlorambucyl i obinutuzumab (CO).

W przypadku zabiegów łączonych ważny jest ogólny stan zdrowia i sprawność pacjenta. W tym przypadku można samodzielnie przyjmować leki chemioterapeutyczna, np. chlorambucil lub sterydy, w warunkach domowych.

Leczenie w przypadku wystąpienia zmiany (mutacji) w genie TP53

W tym przypadku nie podaje się chemioterapii, a wprowadza leczenie celowanymi lekami przeciwnowotworowymi, takimi jak:

• acalabrutynib,
• wenetoklaks i obinutuzumab,
• ibrutynib,
• idelalizyb i rytuksymab,

Leczenie w przypadku nawrotu choroby

PBL ma tendencję do nawrotu po pewnym czasie. W takim przypadku może być konieczne dalsze leczenie. Niektórzy pacjenci nie potrzebują natychmiastowego leczenia. Następny etap leczenia, któremu poddaje się pacjentów nazywa się leczeniem drugiego rzutu (leczeniem nawrotu choroby).

Wielu pacjentów z PBL może doświadczać dalszych remisji przy dłuższym leczeniu. Im więcej zastosowanego leczenia, tym krótsze remisje.

Lekarze prowadzący biorą pod uwagę wiele czynników przy podejmowaniu decyzji o leczeniu. Istnieje wiele różnych opcji leczenia w przypadku nawrotu choroby. Obejmują one:

• acalabrutynib,
• wenetoklaks w monoterapii lub z rytuksymabem,
• idelalizyb i rytuksymab,
• ibrutynib.

Pozostałe rodzaje leczenia

Inne metody leczenia, stosowane w przypadku PBL, obejmują:

• przeszczep komórek macierzystych,
• radioterapię,
• zabiegi oberacyjne,
• sterydy,
• leczenie wspomagające, takie jak antybiotyki, produkty krwiopochodne lub sterydy.

Przeżycie u pacjentów z przewlekłą białaczką limfatyczną (PBL)

Przewlekła białaczka limfocytowa (PBL) często rozwija się bardzo powoli i nie wymaga leczenia lub jedynie w niewielkim zakresie. Chociaż zwykle nie jest całkowicie uleczalna, choroba może pozostawać pod kontrolą przez wiele lat. Jednakże u niektórych pacjentów PBL może postępować szybciej, co oznacza potrzebę podjęcia wcześniejszego i zróżnicowanego leczenia.

Rokowania mogą się jednak różnić, ponieważ niektórzy pacjenci przeżyją wiele lat, a dla niektórych rokowania nie są tak dobre.

Należy pamiętać, że skuteczność leczenia PBL cały czas wzrasta, ponieważ lekarze stosują nowe leki celowane, które poprawiają rokowania pacjentów.

Są to jednakże ogólne statystyki oparte na dużych grupach pacjentów i nie zawsze dotyczą każdego indywidualnego przypadku.

Lekarz prowadzący udzieli każdemu pacjentowi więcej informacji na temat indywidualnych rokowań.

Ogólne rokowania w przypadku PBL

Ogólne statystyki z ostatnich dwudziestu lat opisują następujące rokowania dla pacjentów, którzy przebyli PBL.

Ogólnie rokowania dla wszystkich pacjentów z PBL:

• około 85 na 100 osób (około 85%) przeżyje 5 lat lub dłużej po zdiagnozowaniu choroby

Dane te mają zastosowanie dla wszystkich grup wiekowych, jednakże młodsi pacjenci ogólnie radzą sobie z chorobą lepiej niż starsi:

Dla osób poniżej 60 roku życia:

• około 95 na 100 (około 95%) pacjentów przeżyje 5 lat lub dłużej po postawieniu diagnozy

Dla osób w wieku od 60 do 69 lat:

• prawie 90 na 100 (prawie 90%) pacjentów przeżyje 5 lat lub dłużej po postawieniu diagnozy

Dla osób w wieku od 70 do 79 lat:

• ponad 80 na 100 (ponad 80%) pacjentów przeżyje 5 lat lub dłużej po postawieniu diagnozy

Dla osób powyżej 80 roku życia:

• około 65 na 100 (około 65%) pacjentów przeżyje 5 lat lub dłużej po zdiagnozowaniu